Başak Nur GÖKÇAM
Dünya giderek ısınıyor. Avrupa Birliği’ne (AB) bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisi’nin verilerine göre geçtiğimiz haziran ayında sıcaklık, 1850-1900 yılları arasındaki ortalama sıcaklığa kıyasla 1,5 derece daha arttı. Böylece 2024’ün haziran ayı, art arda en sıcak 12’nci ay olarak kayıtlara geçti. Dünya genelinde son 12 ayın ortalama sıcaklığı, 1991-2020 yılları ortalamasına göre 0,76 derece üzerinde seyrediyordu. Eldeki veriler ışığında 2020 yılından sonra yaşanan gezegendeki sıcaklık artışı, küresel ısınmanın hızını da gözler önüne sermiş oldu.
Gezegende yaşanan sıcaklıklardan son günlerde en fazla etkilenen ülkelerden biri de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) oldu. ABD’de yaklaşık 130 milyon kişi olağanüstü sıcaklıklara karşı uyarılırken, ülkenin bazı yerlerinde sıcaklık 50 dereceyi aştı. Arizona’da bir çocuk aşırı sıcak nedeniyle hayatını kaybederken, meteorologlar ise Death Valley’deki sıcaklıkların 53 dereceye kadar ulaşabileceği uyarısında bulundu. ABD’nin batı eyaletlerinde büyük orman yangınlarına sebep olan aşırı sıcak havanın, gelecek haftada da devam edeceği belirtiliyor. Bilim insanları, aşırı sıcakların iklim değişikliği nedeniyle daha yaygın ve yoğun hale geldiğini söylediler.
Ölüm Vadisi 51 dereceyi gördü
Kaliforniya’daki Palm Springs 51 dereceye ulaşarak tüm zamanların sıcaklık rekorunu kırarken, Oroville’de çıkan ve Kaliforniya’nın 3 bin 789 dönümlük alanına yayılan Thompson Yangını nedeniyle de binlerce kişinin tahliye edildiği, 25 yapının ise yok olduğu belirtildi. Yaşanan felakete ilişkin değerlendirmede bulunan Kaliforniya Valisi Gavin Newsom, aşırı sıcağı ‘bir hava katili’ olarak yorumladı. Öte yandan dünyanın en sıcak yerlerinden biri olarak bilinen ve sıcaklık rekorlarına ev sahipliği yağan ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Death Valley (Ölüm Vadisi) hava sıcaklığı 51 dereceyi gördü.
Aşırı sıcaklar Avrupa’yı da etkisi altına aldı
Copernicus İklim Değişikliği Servisi’nin verilerine göre Haziran 2024’teki ortalama Avrupa sıcaklığı, 1991-2020 Haziran ortalamasının 1,57°C üzerindeydi ve yaşanan bu sıcaklık, 20224 haziran ayını Avrupa için kayıtlardaki en sıcak ikinci haziran ayı yaptı. Avrupa sıcaklıkları, güneydoğu bölgeleri ve Türkiye’de ortalamanın üzerindeydi ancak batı Avrupa, İzlanda ve kuzeybatı Rusya’da ortalamaya yakın veya altındaydı.
Haziran 2024’te hava sıcaklıkları, Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye’de meydana gelen sıcak hava dalgalarını yansıtarak, Güney İtalya, Güneydoğu Avrupa ve Türkiye’de 1991-2020 ortalamalarının oldukça üzerindeydi. Birçok yerde 40°C’nin üzerinde sıcaklıklar kaydedildi ve Atina, 1860›a kadar uzanan bir veri kaydında en sıcak Haziran ayını yaşarken, Yunanistan 2010›dan bu yana en sıcak Haziran ayını yaşadı.
Doğu Avrupa›nın çoğu ve Fennoskandinavya da ortalamanın üzerinde sıcaklıklar yaşadı. Buna karşılık, Portekiz, İspanya , İrlanda ve Birleşik Krallık dahil olmak üzere Batı Avrupa›nın birçok bölgesinde ortalamaya yakın veya ortalamanın altında sıcaklıklar yaşandı ; Birleşik Krallık’taki ortalama sıcaklık, haziran ayındaki değişkenliği maskeledi. İzlanda ve Kara Denizi yakınlarındaki kuzeybatı Rusya’daki bir bölge de ortalamanın altında sıcaklıklara sahipti.
Alışılmadık derecede yüksek seviye
Avrupa dışında, sıcaklıklar en çok doğu Kanada, batı Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika, Brezilya, kuzey Sibirya, Orta Doğu, kuzey Afrika ve batı Antarktika’da ortalamanın üzerindeydi. Sıcaklıklar doğu ekvatoral Pasifik’te ortalamanın altında yaşandı ve bu da gelişmekte olan bir La Niña sıcaklarına işaret etti. Ancak okyanus üzerindeki hava sıcaklıkları birçok bölgede alışılmadık derecede yüksek bir seviyede kaldı. Doğu Hindistan, en sıcak haziran gününün kaydedildiği Pakistan ve Kore gibi ülkeler de sıcak hava dalgalarından muzdarip oldu.
New York’taki köprü açık vaziyette kilitli kaldı
Yaşanan aşırı sıcaklıklar, ABD’nin New York kentinde Bronx ile Manhattan’ı birbirine bağlayan Harlem nehri üzerindeki açılır kapanır 3. Cadde Köprüsü’nün işleyişini de olumsuz etkiledi. Köprüdeki çelik unsurlar, sıcak hava nedeniyle genişlerken, açık haldeyken kilitleme mekanizması sıkışıp kaldı. Duruma müdahale etmek isteyen itfaiye botları, çeliği soğutmak için nehirden köprüye su püskürttü. New York şehrinin ise 35 derece sıcaklık ile yılın en yüksek seviyesini gördüğü belirtildi.
Su sıcaklığı en yüksek seviyeyi gördü
Yeni Zelanda’da okyanus ve kıyılardaki su sıcaklığının, kaydedilmeye başlandığı 1982’den bu yana, 2022-2023 döneminde en yüksek seviyeye çıktı. Stats NZ, okyanus ve kıyı suyu sıcaklıklarına ilişkin 1982-2023 yıllarındaki verileri güncelledi. Yeni Zelanda’daki Ulusal Atmosfer ve Su Enstitüsünden (NIWA) alınan veriler, sıcaklıkların kaydedilmeye başlandığı 1982’den beri en yüksek yıllık sıcaklık seviyesine son 2 yılda ulaşıldığını gösterdi. 1982’den bu yana okyanus yüzeyi sıcaklıklarında her 10 yılda bir 0,16 ila 0,26 derece, kıyı sularında ise 0,19 ila 0,34 derece sıcaklık artışı gözlemlendiği bildirildi.
Mercan resifleri yok olabilir
Copernicus İklim Değişimi Servisi Direktörü Carlo Buontempo, The Guardian gazetesine verdiği demeçte, iklim değişimi devam ettikçe sıcaklıkta yeni rekorlar kırılacağına işaret ederek, sera gazları atmosfere ve okyanuslara salındıkça bu sürecin kaçınılmaz olduğunu ifade etti.Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) son raporuna göre, 1,5 derecelik sıcaklık artışı tropikal mercan resiflerinin yüzde 70 ile 90’ını yok edebilirken, 2 derecelik ısınma resiflerinin ise tamamının yok olmasına neden olabileceği belirtildi.
